„Nowa Huta w kulturze – kultura w Nowej Hucie” – spotkanie autorskie wokół książki

24 lutego 2020 r., godz. 18.00
Zgody 7 – miejsce spotkań, os. Zgody 7

Spotkanie autorskie wokół książki „Nowa Huta w kulturze – kultura w Nowej Hucie” pod redakcją Jarosława Klasia i Marii Wąchały-Skindzier, wydanej w ramach obchodów 70-lecia Nowej Huty jako zwieńczenie projektu o tym samym tytule. Wstęp wolny.

Redaktorzy o książce:

„Dziedziny kultury i sztuki, jakimi zajęliśmy się w tym opracowaniu, to: architektura, literatura, muzyka, teatr, sztuki plastyczne, fotografia i film. Wybór ten podyktowany jest specyfiką poszczególnych obszarów i ich wyraźną odrębnością w dziejach Nowej Huty. Perspektywa czasowa prezentowanych tekstów obejmuje przede wszystkim lata 1949–1989, w niektórych jednak przypadkach zawęża się do najintensywniejszych okresów, a czasami rozszerza o wybrane ważne zjawiska po 1989 r. W publikacji nie zajęliśmy się natomiast organizacją życia kulturalnego w Nowej Hucie, ponieważ historia poszczególnych instytucji kultury to temat na osobne i obszerne opracowanie. Podejmujemy jedynie wybrane wątki z tego zakresu tematycznego jako kontekst szerszych analiz. Podobnie zagadnienie bogatego życia kulturalnego w Nowej Hucie po roku 1989 i teksty kultury jej poświęcone w tym czasie zasługują na szerokie osobne opracowanie. Do współtworzenia książki zaprosiliśmy znawców poszczególnych tematów. Wielu z nich intensywnie bada poszczególne wątki, a część była aktywnymi uczestnikami opisywanych przez siebie rzeczywistości. Teksty bazują zatem na istniejących opracowaniach i materiałach archiwalnych, a niekiedy na własnych doświadczeniach i wspomnieniach autorów. Ilustrują je fotografie dotyczące tematyki poszczególnych rozdziałów, z których każdy poprzedzony jest streszczeniem w języku angielskim.

Publikacja składa się z dwóch części i aneksu. W pierwszej części, zatytułowanej „Nowa Huta w kulturze”, spoglądamy na teksty kultury, w których pojawia się Nowa Huta. Ze względu na liczne opracowania o architekturze tej dzielnicy Michał Wiśniewski nie skupia się na charakterystyce miejscowego budownictwa, ale osadza je w szerokim kontekście zjawiska, jakim była powojenna odbudowa na Zachodzie i Wschodzie Europy. Ten aspekt nie był jeszcze dotąd głębiej analizowany. Anna Grochowska opisuje, jak Nową Hutę prezentowali literaci, omawiając nie tylko najbardziej znane dzieło − skandalizujący „Poemat dla dorosłych” Adama Ważyka − ale rozszerzając pole analizy na inne, mniej znane, ale bardzo ciekawe utwory. Z kolei teksty piosenek o Nowej Hucie (najpierw masowych, a potem kontestujących rzeczywistość) analizuje Paweł Jagło. O spektaklach odwołujących się do kontekstu miejsca pisze Maria Wąchała-Skindzier, a przedstawienia Nowej Huty w sztukach plastycznych analizuje Monika Kozioł. Adam Gryczyński przybliża charakterystykę nowohuckiej twórczości wybranych fotografów, Maria Malatyńska zaś filmy o Nowej Hucie, na czele z „Człowiekiem z marmuru” Andrzeja Wajdy.

W drugiej części książki, pod tytułem „Kultura w Nowej Hucie”, ci sami autorzy przyglądają się nowohuckim środowiskom poszczególnych dziedzin kultury i sztuki. O architektach Nowej Huty związanych z Miastoprojektem pisze Michał Wiśniewski, a o wizytach w Nowej Hucie literatów oraz o efektach tych wizyt − Anna Grochowska. Działalność nowohuckich muzyków omawia Paweł Jagło, z kolei Maria Wąchała-Skindzier pochyla się nad lokalnym życiem teatralnym, sięgając do najstarszych scen: Nurt, Młoda Gwardia i Widzimisię, oraz dorobku Teatru Ludowego i współcześnie Łaźni Nowej. Bogatą działalność środowiska plastyków nowohuckich i ich współpracę z Hutą im. Lenina oraz Spółdzielnią Mieszkaniową „Hutnik” prezentuje Monika Kozioł. O gronie fotografów i filmowców skupionych wokół Klubu Fotografików Amatorów, Dyskusyjnego Klubu Filmowego i Amatorskiego Klubu Filmowego „Nowa Huta” z perspektywy własnych doświadczeń i wspomnień piszą odpowiednio Adam Gryczyński i Maria Malatyńska. Ich teksty stanowią wartościowe świadectwo osób bezpośrednio zaangażowanych w opisywaną działalność.

Publikację zamyka aneks, na który składają się dwa teksty wymykające się zaprezentowanemu podziałowi książki na dwa odpowiadające sobie komponenty, zwierające pary tekstów dotyczących poszczególnych dziedzin kultury i sztuki. Stanowią one jednak cenne uzupełnienie całego opracowania. Jarosław Klaś przedstawia początki zorganizowanej działalności kulturalnej w Nowej Hucie w latach 1949–1955, a Monika Kozioł opisuje efekty swoich żmudnych dociekań na temat nowohuckich rzeźb plenerowych, przywracając zbiorowej pamięci informacje o wielu z nich”.

Ze Wstępu Jarosława Klasia i Marii Wąchały-Skindzier

Fragmenty recenzji książki „Nowa Huta w kulturze – kultura w Nowej Hucie”:

„70-lecie dzielnicy stało się dla pomysłodawców całego przedsięwzięcia okazją do próby syntetycznego opisu fenomenu Nowej Huty jako miejsca, które od blisko siedmiu dekad przyciąga uwagę twórców kultury i inspiruje ich do różnorodnych działań. To w dużej mierze właśnie dzięki nim dzielnica stała się ważnym, wielowątkowym tekstem kultury powojennej Polski, a wizerunki Nowej Huty kreowane przez literaturę, teatr, film, fotografię, a nawet muzykę zamieniały się w nośne i trwałe figury wyobraźni społecznej. One także przyczyniły się do skonstruowania emblematycznego obrazu Nowej Huty, który sublimował w sobie szereg stereotypowych skojarzeń związanych z blaskami, a potem cieniami okresu PRL i czasu transformacji. Jednocześnie na „swoim podwórku” Nowa Huta stopniowo przekształcała się w miejsce tętniące życiem artystycznym − eksperymentalną pracownią architektoniczną, laboratorium teatralnym, plastycznym, filmowym i kompozytorskim. Takie oblicze dzielnicy nie było jednak znane szerszemu odbiorcy, pozostając wiedzą lokalną, zastrzeżoną jedynie dla stosunkowo nielicznego grona zainteresowanych”.
Z recenzji dr hab. Moniki Golonki-Czajkowskiej, prof. UJ

„Omawiana książka uzupełnia dotychczasowe o bardzo ważny aspekt, jakim jest historia niezwykle ożywionych aktywności kulturalnych, jakie generowała przestrzeń Nowej Huty właściwie od samego początku funkcjonowania nowego miasta. […] Jedną z powtarzających się w tekstach i ważnych tez książki jest przeciwstawienie się obiegowej opinii, że w początkach swego istnienia Nowa Huta była miastem pozbawionym instytucji i inicjatyw kulturalnych. Ta obecna w tekstach swoista „archeologia” zjawisk kultury w socrealistycznym mieście, która jest jednocześnie obserwacją początków życia społecznego, rodzenia się więzi społecznych i lokalnych tożsamości nowych mieszkańców nowego miasta, jest jednym z najważniejszych walorów publikacji”.

Z recenzji dr Doroty Jędruch

Szczegółowe informacje:
Nowohuckie Laboratorium Dziedzictwa
Ośrodek Kultury im. C. K. Norwida
os. Górali 5, 31-959 Kraków
tel. +48 12 644 27 65 w. 20
nowahuta@okn.edu.pl
www.okn.edu.pl