Paweł Graja, "Curriculum Vitae" (malarstwo)

20 listopada - 31 grudnia 2015 r.
ARTzona OKN, os. Górali 4

Wernisaż wystawy: 20 listopada 2015 r., godz. 19.00. Wstęp wolny.

Wystawa prac malarskich z różnych okresów twórczych Pawła Graji - artysty urodzonego w Sosnowcu, zamieszkałego w Katowicach, absolwenta Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz organizatora śląsko-zagłębiowskich szwendań okolicznych. W swoim malarstwie Paweł Graja podejmuje różne treści znajdywane w głowie własnej oraz w głowach cudzych, które stara się ubierać w symbole pochodzące z rozmaitych zakamarków czasoprzestrzeni.

WYPAS MITÓW

Paweł Graja w swojej twórczości kieruje się własną systematyką gatunków i mitologii. A tętni w niej witalność nasycana płodnością podzwrotnikowej flory. Swoim zainteresowaniem artysta obejmuje głównie faunę, także tą mitologiczną, bardzo bogato reprezentowaną. Postać ludzka zajmuje go mniej, o ile nie nobilituje jej forma hybrydy. Osobliwie, jeżeli Graję zainteresuje anatomia, to najczęściej poszczególne jej elementy, tak jakby kompletny człowiek był dla niego przesadnie uposażony. Są wiec ludzkie fragmenty: ręka, noga, mózg, oko, czaszka, głowa, penis, wagina. Usamodzielnione, wydają się być bytami samowystarczalnymi, póki nie wejdą w relacje, mnożąc nowe, nieoczekiwane formy istnienia. Przestrzeń tych prac jest nieomal zawsze symboliczna, stylizowana i sakralna. Ulubionym sposobem artysty aby taką przestrzeń powołać i ukazać jest horor vacui (lek przed pustką). Używa także z upodobaniem i finezją ornamentu, a robi to, równie sprawnie jak rezydenci innych mitologii i tradycji plastycznych.

Sakralizacja przestrzeni dokonuje się w tej twórczości równolegle, na poziomie idei i formy. Częstym zabiegiem jest użycie ramy otaczającej motyw ikoniczny. Bordiura ta pełni funkcję nie tylko zdobniczą mimo, że zbudowana jest z tkanki geometrycznej, arabesek lub form biologicznych. Wplecione w nią bezpośrednio lub usadowione w jej pobliżu, elementy o kapitalnym i niepodważalnym dla autora istnieniu jak: słońca , księżyce, gwiazdy, liście, punkty, krzyże. Wypełniając przestrzeń i czas prywatnej baśni, wydają się pozbawione tymczasowości i przypadku. Graja, jak Aborygen, porusza się w osobistym czasie snu (Dreamtime) budując malarską materie wokół "Wielkiej krewetki”, "Ryby z ludzką twarzą” czy "Robaka wykluwającego się z jaja”. Mityczny czas snu manifestuje się więc i wtedy, gdy "Trzy żaby płyną w świetle księżyca, wznosząc się drogą węża”, "Kokapelli o zielonym ciele gra na flecie na dywanie" lub "Ławica glonojadów płynie w bytomskim szyku” (grafika komputerowa, którą artysta wykonuje od niedawna). Ciekawą pracą od strony przetworzenia tradycyjnych ujęć jest rysunek nawiązujący do motywu piety. Chrystus w tym autorskim przedstawieniu występuje w symbolicznie w postaci Jednorożca, ale i tu w autorze budzi się trickster . Wkłada w rękę Marii lustro, w którym Jednorożec ogląda się już jako… Narcyz? Interesujące jest w tej pracy także tło "piety”, które wypełniają rytmicznie formy przypominające słupy zwieńczone okiem lub urny przodków patrzących z zaświatów. Ta wielość interpretacji i pozorna nonszalancja, z którą buszuje w ikonologiach a czuje się w nich jak ryba w oceanie znaczeń, to zapewne również, ale nie przede wszystkim, efekt studiów religioznawczych, które ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Wyróżniam też nowy cykl malarski na deskach, jednorodny formalnie (kompozycja) i malarsko - podobna gama chromatyczna. Przedstawia w nim, jak w oceanie czasu, zwierzęta realne i mityczne: konika morskiego, żółwia morskiego, kajmana, żaby, ryby, króla węży. Ulubionym jego motywem jest żaba, którą ukazywał wielokrotnie, między innymi w pięknej kolorystycznie "Córce króla Dahomeju”, z dostojeństwem bliskim portretowi reprezentacyjnemu. Żaba jest na tyle ważną postacią w tej twórczości, że ostatnią swoją wystawę w "Teatrze Ateneum” w Katowicach w 2010 r. artysta zatytułował Homo Ranaceus. Swoboda z jaką artysta podważa schematy ikoniczne i regionalne konwencje (jednocześnie nie wyrzeka się ich kategorycznie) bliska jest plebejskim tradycjom obrazowania jak choćby meksykańskie malarstwo wotywne czy Wesoły Cmentarz w Sopancie, w Rumunii. Podobnie jak w wyżej wymienionych, Graja wplata w swoje obrazy, cytaty, sentencje, ideogramy, krótkie teksty poetyckie, w różnych językach, czasem pojedyncze wyrazy i sygnatury pisane ulubioną głagolicą. Sam również pisze sporadycznie krótkie utwory przypominające baśnie. Czasami jednak opuszcza bezpieczną przestrzeń sacrum, wdziewa szaty trickstera i ,"zbrojony” w irracjonalną i destrukcyjną złośliwość, wkracza w profanum, motywami bliskimi sztuce ulicy, aby "Zejść na psy” ostrzegać przed "Tramwajem ludojadem” lub "Latającymi krowami”. Na dłoni ma wtedy wypisane (oczywiście wersalikami) jak na tarczy zaczepno-obronnej: "JEŚLI TAKA WOLA WASZA, TO UCZYŃCIE MI LEWATYWĘ I TAK GÓWNO NA WAS ZOSTANIE”.

W znakomitym cyklu znaków zodiaku, wysmakowanym formalnie, odnajdujemy stałe już "ożywienia” schematów – Lew ma kobiece piersi i rozdzielony ogon na końcu. Baran odpoczywa w swobodnej pozie i leniwie coś peroruje plączącym się językiem. Bliźnięta przybrały postaci maoryskich wojowników połączonych wspólnym tatuażem a Byk jest jurnym monstrum stojącym na dwóch nogach (taurus erectus). Tak groteskowe ujęcia, odzierające dostojny Zodiak z klasycznej formy są w moim odczuciu dużą wartością cyklu, którego wspólnym elementem kompozycyjnym jest tu bardzo rozbudowana graficznie bordiura przypominająca dywan. Paweł Graja snuje swoje opowieści na barwnej łące, wplatając w nie wątki pradawnej, "złotej ery” pasterstwa.

A swoją bajkę opowiedział Marek Przybyła

Szczegółowe informacje:
ARTzona Ośrodka Kultury im. C. K. Norwida
os. Górali 4, 31-959 Kraków
tel. 12 644 38 98, artzona[at]okn.edu.pl
www.artzona.okn.edu.pl
www.facebook.com/ARTzonaOKN